ZAKOPIAŃSKIE LASY WŁADYSŁAWA ZAMOYSKIEGO

S t r e s z c z e n i e

Hrabia Władysław Zamoyski (1853–1924), syn generała Władysława Zamoyskiego (1863–1868) i Jadwigi z Działyńskich (1831–1923), to jedna z ważniejszych postaci historii kilku przynajmniej regionów: Wielkopolski, Zakopanego i Paryża – zwłaszcza części zamieszkałej przez XIX-wieczną emigrację polską.
Władysław Zamoyski urodził się w Paryżu. Był on wnukiem Tytusa Działyńskiego – twórcy jednej z cenniejszych bibliotek w Polsce, założonej w 1826 roku Biblioteki Kórnickiej.
Po bezpotomnej śmierci swego wuja Jana Działyńskiego Zamoyski odziedziczył majątek kórnicki, Bibliotekę oraz Muzeum znajdujące się w kórnickim zamku. Wrócił do Kórnika w 1881 roku, jednak nie było mu dane pozostać długo w dopiero co odziedziczonym majątku. Władze pruskie utrudniały życiem każdemu, kto nie posiadał obywatelstwa pruskiego. Wkrótce Władysław wraz z matką Jadwigą i siostrą Marią musiał opuścić Wielkopolskę. Ostatecznie zamieszkali w Kuźnicach koło Zakopanego, gdzie jego matka i siostra prowadziły założoną w Kórniku Szkołę Domowej Pracy Kobiet. Władysław zaangażował się natomiast w lokalne życie Zakopanego, które w tym czasie powoli stawało się modnym kurortem. O tym, ile dobrego wniósł Zamoyski do rozwijającej się miejscowości świadczą słowa Stefana Żeromskiego, który nazwał Zamoyskiego „zwiastunem nowej Polski".
W tym czasie rozgłosu nabrała sprawa sprzedaży terenów nad Morskim Okiem. Istniało niebezpieczeństwo, że ziemie te – które wystawiono na licytację – wpadną w niepowołane ręce. Zamoyski postanowił temu zapobiec i zakupił dobra zakopiańskie.
Wkrótce zaczął się długotrwały proces o ustanowienie granicy na tym terenie, do którego zgłaszał pretensje sąsiadujący z dobrami Zamoyskiego hrabia Hohenlohe. Proces o Morskie Oko trwał ponad 20 lat i zakończył się korzystnie dla Zamoyskiego w 1909 roku.
Na poczet działań Zamoyskiego w Zakopanem trzeba zapisać: rozbudowę kolei Chabówka – Zakopane, rozbudowę wodociągów i przede wszystkim uzdrowienie gospodarki leśnej. Kiedy Zamoyski obejmował w posiadanie dobra zakopiańskie, stan zalesienia oraz jakość lasów pozostawiały wiele do życzenia. Był to efekt nierozsądnej gospodarki leśnej, w tym lekkomyślnej wycinki drzew oraz rozprzestrzeniania się kłusownictwa, ponadto plaga kornika pustoszyła drzewostan. Dzięki rozsądnej gospodarce i właściwemu zarządowi Zamoyskiemu udało się pokonać te przeszkody. W Bibliotece Kórnickiej zachowało się archiwum dokumentujące gospodarkę leśną w dobrach zakopiańskich, w tym interesująca korespondencja między Władysławem Zamoyskim a Wincentym Szymborskim. Władysław Zamoyski zmarł bezpotomnie w 1924 roku. Przed śmiercią cały majątek podarował narodowi polskiemu w formie Fundacji Zakłady Kórnickie.

Słowa kluczowe: Władysław Zamoyski (fundator), Zakopane, Kuźnice, lasy tatrzańskie, Zakłady Kórnickie

WŁADYSŁAW ZAMOYSKI'S FORESTS IN ZAKOPANE

S u m m a r y

Count Władysław Zamoyski (1853–1924), the son of General Władysław Zamoyski (1863–1868) and Jadwiga born Działyńska (1831–1923) is one of the most important figures in the history of at least three regions: Greater Poland, Zakopane and Paris – especially the part inhabited by the Polish emigrants from the XIX century. Władysław Zamoyski was born in Paris. His a grandson of Tytus Działyński, who founded the Kórnik Library in 1826 – one of the most valuable libraries in Poland.
After the death of his childless uncle Jan Działyński and his last will in which he chose Zamoyski as his heir. Zamoyski inherited the estate in Kórnik, Library and Museum in the Kórnik Castle.
He returned to Kórnik in 1880 but it was not meant for him to stay long in the estate that he had just inherited. Prussian authorities made life diffi cult for everyone who did not have Prussian citizenship. Soon, Władysław, his mother Jadwiga and his sister Maria, were forced to leave Greater Poland. Ultimately they took up residence in Kuźnice near Zakopane where his mother and sister reopened the School of Women Houswork that had previously functioned in Kórnik. Władysław, on the other hand, engaged in everyday life of Zakopane, which at that time Zakopane was gradually becoming a famous resort. Th e words of Stefan Żeromski, who calls Zamoyski "the harbinger of new Poland", show that he greatly contributed to the development of this place.
At that time took the matter concerning selling the terrains spreading near Morskie Oko. There was a risk that these lands, when put for auction, may fall into the wrong hands. Zamoyski wanted to prevent such situation and decided to buy these lands to keep them in Polish hands.
Soon, a long lasting trial concerning setting the borders in this region began as Count Hohenlohe, neighbouring with Zamoyski's lands, raised objections in the matter. The trial lasted over 20 years and ended in 1909.
Zamoyski also contributed to: the extension of railway from Chabrówka to Zakopane, development of water supply system and, mostly, to silviculture. When he obtained the properties in Zakopane, the state of forestation was appalling. It was the effect of badly conducted silviculture, reckless forest clearances and proliferation of poaching. Additionally, a plague of bark beetle was destroying sylva. Due to reasonable management, Zamoysky overcame all these obstacles.
In the Library Kórnicka preserved archive documenting forestry estates in Zakopane including an interesting correspondence between Władysław Zamoyski and Wincent Szymborski.
Władysław Zamoyski died childless in 1924. All the property donated to the Polish nation in the form of plants Kórnik (Th e Foundation of Kórnik Properties).

Keywords: Władysław Zamoyski (founder), Zakopane, Kuźnice, Th e Foundation of Kórnik Properties, Tatra forests