Kazimierz Ilski

SYMBOLIKA DRZEW W ŚWIECIE STAROŻYTNYM
S t r e s z c z e n i e
Przedmiotem artykułu jest ta dziedzina ekosfery, w której ludzkie postrzeganie przyrody prowadziło do nadawania jej znaczeń wykraczających poza funkcje utylitarne. To, że człowiek doceniał cechy fizyczne pewnych gatunków roślin, ich twardość, sprężystość, odporność na warunki atmosferyczne i szkodniki, przeobrażało się w obserwację cech mniej praktycznych. Doceniano w drzewachi drewnie zapach, kształt, barwę, rozłożystość konarów, piękno kwiatostanów itd. Obserwacje te odnosiły się zarówno do drzew rosnących i drewna, ale w kolejności także do wyrobów z nich pozyskiwanych. Rozumowanie praktyczne, które nakazywało doceniać walory drewnianych mebli, narzędzi, wyrobów artystycznych itp., kierowało myśli ku podstawowej materii, z której powstały. Pozwalało to odróżniać ich własne piękno od piękna formy, którą nadawał im snycerz, rzeźbiarz, stolarz i każdy inny rzemieślnik biegły w swej sztuce, tzn. umiejętności wytwarzania dzieł według pewnych reguł. Nie wykluczało to przestrzeni, w której drzewa funkcjonowały metaforycznie lub zgoła metafizycznie. Alegorie i personifikacje pozostawały w swobodnym związku z opisami funkcji drzew i przedmiotów drewnianych i nie oznaczały wszechogarniającego panteizmu. W ludzkiej perspektywie wszelkie sprawy; kult, polityka, uprawa roli, podróż itp. otoczone były ziemią i niebem, lądem i morzem, drzewami i zwierzętami. Ludzie odczuwali przez to zależność swego bytu od sumy wszystkich tych elementów przyrody. Potrzeba pewnej idealizacji świata zarówno w sensie etycznym jak i estetycznym prowadziła do jego ubóstwienia, a ponieważ nie zawsze był on idealny, także do jego demonizacji.
Słowa kluczowe: drzewa, symbolika, kultura, Stary Testament, Grecy, Rzymianie

THE SYMBOLI SM OF TREE S IN ANTI QUITY
S u m m a r y
The subject of the article is this domain of the ecosphere in which man’s perception
of nature led to the attribution of meanings that reached beyond its utilitarian
functions. The fact that man appreciated the physical properties of certain
species of plants – their hardness, resilience, resistance to weather conditions and
pests – transformed into the observation of less practical attributes. Such aspects
as smell, shape and color of trees and wood, as well as spread of branches or
beauty of inflorescence, etc. were highly appreciated. These observations related
not only to growing trees and wood, but also to goods made of them. Practical
reasoning which dictated the appreciation of wooden furniture, tools, artistic
handicrafts, etc. directed thoughts to the basic material from which they were
created. This allowed to distinguish their own beauty from the beauty of form
shaped by a wood-carver, sculptor, carpenter or any other skillful craftsman able
to create pieces of art according to particular rules. It did not exclude the domain
in which trees functioned in a metaphorical or even metaphysical way. Allegories
and personifications remained in a loose relationship with descriptions of
functions of trees and wooden objects and they did not mean all-encompassing
pantheism. From the human perspective all matters: worship, politics, agriculture,
travel, etc. were surrounded by earth and sky, sea and land, trees and animals.
Because of that people felt the dependence of their existence on all these aspects
of nature. The need of a certain idealization of the world both in an ethical and
esthetic sense led to its deification, and because it was not always ideal – also to
its demonization.
Key words: trees, symbolism, culture, the Old Testament, Greeks, Romans

Artykuł do pobrania/Download the article