Artykuł/Article 10
Andrzej Stróżczyński
POROŻE JELENIOWATYCH W ŻYCIU I KULTURZE CZŁOWIEKA
S t r e s z c z e n i e
W artykule omówiono wykorzystanie i zastosowanie poroża w różnych dziedzinach życia i szeroko pojętych obszarach kultury. W prahistorii służyło mu ono do wytwarzania broni, narzędzi i ozdób. Poroże stanowi komponent do produkcji leków i klejów. Motyw zrzutów jelenia jest częstym elementem wykorzystywanym w heraldyce regionów, miejscowości, rodów szlacheckich, a nawet firm. Pod koniec XIX w. na ziemiach polskich zaczęły powstawać pierwsze zakłady produkujące przedmioty użytkowe z poroża. Moda na meble, lampy i inne przedmioty z poroża jeleniowatych rozwinęła się w dwudziestoleciu międzywojennym. Bogate kolekcje przedmiotów użytkowych z tego materiału zdobią muzea łowieckie, zamki, dworki i kompleksy pałacowe w Polsce. Opisy poroża można znaleźć w znanych utworach literackich i bajkach (m.in. La Fontaine, Mickiewicza, Gałczyńskiego). W chwili obecnej działa w Polsce kilkanaście zakładów produkujących przedmioty użytkowe z poroża. Istnieją również pracownie artystyczne, zajmujące się tworzeniem biżuterii, rzeźb i pamiątek. Wykonawcami prac w porożu są bardzo często leśnicy. Inspiracją ich twórczości jest codzienny kontakt z przyrodą, której gatunki jeleniowate dodają szczególnego uroku.
Słowa kluczowe: jeleniowate, poroże, zrzuty, łowiecka sztuka użytkowa
ANTLERS OF CERVIDS IN HUMAN LIFE AND CULTURE
S u m m a r y
The present study „Antlers of cervids in human life and culture" concerns the use and application of antlers in different fields of everyday life and culture. In prehistory, the antlers were used for the production of weapons, tools and ornaments. It can be an ingredient of medicines and glues. The shed antlers motif has often been used in heraldry of regions, towns, noble families and even companies. At the end of the 19th century, in Poland the first manufactures making utilitarian articles of antlers were established. The fashion for furniture, lamps and other objects made of cervids antlers were in the interwar period. The rich collections of utilitarian articles of antlers decorate hunting museums, castles, manor houses and palaces in Poland. Descriptions of antlers can be found in the well-known literary works (among others those of La Fontaine, Mickiewicz, Gałczyński). At present, in Poland there are between ten and twenty companies which produce utilitarian articles of antlers. There are also art rooms making jewellery, sculptures and souvenirs. The performers using the antlers are often foresters, who are inspired to create with their everyday contact with nature, which cervids provide special charm.
Keywords: cervids, antlers, sheds, hunting applied art