Web Content Display Web Content Display

Jan Miłosz

Lasy prywatne a państwowe nacjonalizacjala lasów w PRL

Podobnie jak w przypadku historyków zajmujących się najnowszą historią Polski, dzielących okres od zakończenia II wojny światowej na kilka różniących się od siebie podokresów, również w przypadku leśnictwa polskiego badacze tej dziedziny gospodarki wyróżniają kilka podokresów, które różnią się pomiędzy sobą zarówno ogólną sytuacją polityczną jaka panowała wówczas Polsce, jak też zmieniającymi się ramami prawnymi w których leśnictwo polskie funkcjonowało. Pierwszy z tych podokresów stanowiący poniekąd częściową kontynuację międzywojennego systemu prawnego, w którym funkcjonowało polskie leśnictwo można zamknąć w latach 1944–1949. Chociaż już dekret PKWN z 12 grudnia 1944 roku w swoim pierwszym artykule mówił o przejęciu na rzecz Skarbu Państwa wszystkich lasów i gruntów leśnych o obszarze ponad 25 ha, a także wszelkich gruntów śródleśnych to nadal obowiązywał dekret Prezydenta RP z 1936 roku o gospodarce leśnej. Charakterystycznym dla tego okresu w dziejach polskichlasów zjawiskiem był tlący się do końca lat czterdziestych konflikt kompetencyjny pomiędzy Ministerstwem Rolnictwa i Reformy Rolnej a Ministerstwem Leśnictwa dotyczący przejmowania nieruchomości rolnych i leśnych na potrzeby reformy rolnej. Natomiast administracja leśna postulowała przejęcie części tych nieruchomości na potrzeby lasów państwowych. Wykonując swoje uprawnienia nadzorcze nad lasami prywatnymi 22 stycznia 1948 roku, Ministerstwo Leśnictwa wprowadziło rozporządzenie – według którego, starostwa powiatowe i poszczególne nadleśnictwa zobowiązane zostały do ustalenia obwodów, w których lasy niepaństwowe podlegają szczególnemu nadzorowi poszczególnych nadleśnictw. Nadzór ten polegał na pełnym zewidencjonowaniu lasów prywatnych i przejęciu nad nimi kontroli. Spowodowało to w praktyce, że ich właściciele chcąc prowadzić we własnych lasach planową gospodarkę leśną musieli otrzymywać zgodę właściwego Nadleśnictwa na jakiekolwiek prace we własnym lesie.
Kilka miesięcy później rozporządzenie to zostało zastąpione Dekretem z 26 kwietnia 1948 r. o ochronie lasów nie stanowiących własności Państwa, którego art. 11 wyraźnie mówił, że wyrąb drzewa w tych lasach może odbywać się tylko na podstawie zaakceptowanego zgłoszenia takiego zamiaru do odpowiednich władz terenowych.
Drugi okres – to lata stalinowskie gdy gospodarka leśna podporządkowana była realizacji planu szybkiej industrializacji a w skali całego kraju wprowadzany był model gospodarki sowieckiej. Po roku 1950 artykuł dekretu z roku 1948 został zmieniony jedynie w ten sposób, że zezwolenie na wyrąb w lasach prywatnych wydawały każdorazowo prezydia gromadzkich rad narodowych, ówczesny najniższy szczebel administracji państwowej, po konsultacjach z właściwymi nadleśnictwami.
Trzeci z okresów to lata sześćdziesiąte i pewna stabilizacja zarówno w porządku prawnym jak i strukturach zarządczych polskiego leśnictwa. Przyjęta przez Sejm 14 czerwca 1960 roku Ustawa o zagospodarowaniu lasów i nieużytków nie stanowiących własności Państwa oraz niektórych lasów i nieużytków Państwowych, wyraźnie nakazywała właścicielom lasów prywatnych utrzymywanie zewidencjonowanych i zinwentaryzowanych terenów leśnych a te lasy, których powierzchnia przekraczała 10 ha winny były posiadać uproszczone plany urządzenia gospodarstwa leśnego zatwierdzone przez wydziały leśne prezydiów wojewódzkich
rad narodowych i zaopiniowane wcześniej przez właściwe nadleśnictwa. Nadal
obowiązywał zapis o posiadaniu każdorazowej zgody na wyrąb drzew z tych
lasów. Jednocześnie ustawa zakazywała prywatnym właścicielom dzielenia tych
obszarów na części mniejsze niż 5 hektarowe.

Ostatni z okresów leśnictwa w PRL-u – można datować na lata 1973–1991, gdy państwo podjęło ponowną próbę ograniczenia własności prywatnej w gospodarce leśnej. Nowa Ustawa o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności Państwa, uchwalona 22 listopada 1973 roku wprowadzała zasadę niepodzielności obszaru leśnego wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego, które mogło być dzielone. Drugą regulacją prawną wprowadzoną przez ustawę z 22 listopada 1973 roku był zapis o spółkach leśnych, do których przynależność w przypadku zgody
większości właścicieli lasów z danego okręgu administracyjnego była obowiązkowa, także dla tych którzy tego nie chcieli.

Słowa kluczowe: gospodarka leśna, lasy prywatne, nacjonalizacja, prawo o lasach, prawo
leśne, reprywatyzacja



Artykuł do pobrania/Download the article