Artykuł/Article 8 Artykuł/Article 8

Michał Kazimierz Nowak

PRZEPISY O GOSPODARCE ŁOWIECKIEJ W LASACH RZĄDOWYCH KRÓLESTWA POLSKIEGO W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX WIEKU

S t r e s z c z e n i e

W artykule zostały omówione ramy prawne regulujące gospodarkę łowiecką w lasachrządowych w pierwszej połowie XIX wieku. Przepisy te określały zarówno zasady hodowli i ochrony łowisk przed kłusownikami i drapieżnikami, dzierżawy i wykonywania polowań, sposoby księgowania i rozliczania gospodarki łowieckiej, jak i wskazywały obowiązki, jakie administracja lasów rządowych miała w zakresie dostaw dziczyzny dla rządu i na stół księcia namiestnika Królestwa Polskiego. Reskrypty i postanowienia prawne dotyczące gospodarki łowieckiej ukazane zostały w artykule na tle różnych teorii łowiectwa, zarówno tych pojawiających się w szkolnictwie leśnym i na łamach „Sylwana”, jak i tych, które obecne były w podręcznikach reprezentujących staropolski model łowiectwa. Najistotniejszy aspekt, który odróżniał model łowiectwa wykreowany w lasach rządowych od „łowiectwa staropolskiego”, polegał na traktowaniu łowiectwa jako części gospodarki leśnej. Zgodnie z tym tokiem myślenia, łowiectwo winno prowadzone być w oparciu o inwentaryzacje i stosownie do możliwości, jakie stwarza las, a więc z uwzględnieniem jego powierzchni, jak i możliwości, jakie ma knieja, by wykarmić zwierzynę. Obowiązujące w lasach rządowych przepisy inaczej również postrzegały – w stosunku do staropolskich przyzwyczajeń – samo polowanie. W lasach rządowych polowania nie traktowano już jako rozrywki i sposobu na zapełnienie mięsem spiżarni. Stało się natomiast jednym z elementów racjonalnej hodowli, stąd też m.in. pojawiały się w lasach rządowych zakazy wykorzystywania w czasie łowów chartów i ogarów. Łowiectwo w lasach rządowych postrzegano ponadto jako część ogólnokrajowej gospodarki, która winna prowadzona być w sposób racjonalny, przyczyniać się do wzrostu liczebnego zwierzostanów i przynosić dochody dla kraju. Zaprezentowana w artykule charakterystyka ram prawnych łowiectwa w lasach rządowych dość istotnie zmienia dotychczasowy pogląd na historię łowiectwa polskiego, który początki racjonalnej gospodarki łowieckiej wiązał dopiero z pojawieniem się towarzystw i organizacji łowieckich.

Słowa kluczowe: prawo, gospodarka łowiecka, hodowla, polowanie, lasy rządowe,
pierwsza połowa XIX wieku

THE HUNTING REGULATIONS IN THE STATE FORESTS OF THE CONGRESS KINGDOM IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY

S u m m a r y

The article deals with the hunting regulations legally binding in the state forestsin the first half od the 19th century. These regulations did not only define the guiding principles for the game breeding and protection of hunting grounds against poachers
and predators, the conditions of leasing the hunting grounds including hunting activities, and the accounting and settlement systems employed in the game management policy but also listed the responsibilities of the forestry administration in the supply of game meat to the authorities and in its delivery to the table of the Prince Governor of the Congress Kingdom. The rescripts and legal provisions pertaining to the game management have been presented in the article against the background of various hunting theories from the ones presented in the current forestry education classes and the „Sylwan” paper to the theories expounded in the coursebooks on the old Polish hunting model. The key aspect which differentiated new hunting regulations in the state forests from the „old Polish hunting model” was that they treated hunting as part of the forest management practices. In keeping with this philosophy hunting was to be based on a physical inventory of the animals in the forests, and in compliance with the forest sustainability, taking into consideration its size and the nourishing potential for feeding its animals. The regulations, which came in force in the state forests, saw hunting in a different light than it was the case in the old Polish traditions. In the state forests hunting was no longer viewed as a form of entertainment and the method of stocking piles of meat in a larder but as one of the elements of rational gamestock breeding. That resulted, for example, in the ban on using greyhounds and hounds in hunting in the state forests. Hunting in the state forests was also considered to be part of the national economy, which was to be rationally managed, bringing about the increase in the numer of animals and contributing the revenues to the national budget. The characteristics of the hunting regulations in the state forests presented in this article sheds a new light on the history of the Polish hunting, which hitherto attributed the beginnings of the sustainable game management policy to the appearance of the hunting associations and organizations.

Keywords: hunting regulations, game management policy, game breeding, hunting, state forests, the first half of the 19th century

Artykuł do pobrania/Download the article